Çağdaş Türkiye Edebiyatı - 29. sayfa

Bir kefede tarih, bir kefede kurgu ve fantazi. Handan Öztürk’ün ilk kitabı Yalnız Bebekler, bu dengeyi edebiyat hizasında kurabilen romanlardan. Yalnız Bebekler’deki “tarih”in odağı, Kapadokya.

Çizgili Sarı Defter’de, Korat’ın ilk kitabı ve ilk romanı Zaman Yeli’ni okumuş olanlara hiç yabancı gelmeyecek bir atmosferden on kısa öykü var. Defterin sayfalarında, aklı meşgul edecek bir okuma yolculuğunun ritmiyle akan on öykü. “Artık özenle yazılar yazıp minyatürler çizdiğimiz tüm defterler sarardı, belki de ilk yazdığımız günlerden beri sarıydı.

Müslüm Gürses konserlerinin Gülhane’sinden garip bir savaşın Beyoğlu’suna; akşamüstleri isteksizce kapılarının arkasına geçilen evlerden “unutmak faşizmi”ne, hayat kadar geniş bir alanda ve O’nun bir yolda ansızın karşısına çıkacağını bekleyerek, söz’ünü söylüyor Cezmi Ersöz.

Türkiye, 80’li yıllardaki o meşhur değişimi yaşarken, dünyaya 70’lerin ilk yarısında gözünü açmış bir kuşak yavaş yavaş “hayat”a gözünü açıyordu. 1972 doğumlu Barış Balcıoğlu’nun ilk romanı Çayınızı Türkçe mi Alırsınız?, bu dönemin ve -bu kuşağın değil- bu kuşaktan bir grup çocuğun romanı.

Annelik Oyunu Bitti:.. Öykü mü, deneme mi, hayatın getirdikleri mi? Belki hepsi. Ama en önemlisi, kendi öyküsünü arayanlar, kendi öyküsünü yaşayarak yazmaya çalışanlar için bir kitap bu. Zaten, “kafalarını karıştıracak bir öykün yoksa yandın demektir”. Varsa? Kimbilir...

Okuyanın okumayanlara kolay anlatamayacağı ama insanın birileriyle paylaşmak isteyeceği romanlardan, Kitab-ül Hiyel.

Ebekulak'ta, Hıbır ve H.B.R. Maymun dergilerinde yayımlanmış yazılar ile "Sıdıka"ların yanında, Atilla Atalay'ın "harcı" olan 17 hikaye var. Eski sevgilisinin ardından bakmamak için masa örtüsündeki kareleri saymaya başlayan çocuğun hikayesi gibi, Bid Bid Zelha'nın hikayesi gibi: "Masal gibiydi... Ottan, kuştan, böcekten anlatıyordu.

Atalarından kalma bir terkibin yardımıyla “telepatik” haberleşmeye girenler, bir sinekle iletişim kurmaya çalışanlar, hayatın akışını değiştirebilen resimlerin yapıldığı boyaların peşine düşenler, kendilerini birdenbire sadece ölülerin “yaşadığı” bir alemde bulanlar, vampirleşenler, köpek korkusu dışında korku tanımayanlar... Nuray Tekin’in fantastik hikayelerindeki kahramanlar, herkesin gerçek diye başka bir şey gördüğü ve kimsenin gördüğünden emin olamadığı ürkütücü düşler dünyasında soluk alıyor; kendi dillerini konuşuyorlar

Nihat Genç’in “bir belden yukarii, bir belden aşağii” anlatıp duran meşhur Ofli Hoca’sından unutulmaz vaazlar, seçme sohbetler. Kadın-erkek ilişkilerinden “Çorum’dan adam çıkmaz” meselesine, özel televizyonlardan Amerikalı Müslümanlara, “Nataşa” sektöründen trafik sorununa, kara fırın ekmeğinden ağır kahve şakalarına... Ofli Hoca’da çene düşük, laf çok; Nihat Genç’te mizah “ince”.

Artık herkesin gayet iyi tanıdığı Cezmi Ersöz üslubuyla, Cezmi Ersöz duyarlığıyla Cezmi Ersöz yazıları. “Paramparça olsa da kurtarılacak bir ruhu” titizlikle koruyan bir yazarın, o paramparçalıktan, hayatın içinden ve kıyısından yazılmış 26 yazısı. “İkimiz de derinden derine anlamıştık ki, ne denli yoğun duygularla saklanmış olursa olsun benzerler arasındaki aşk, bu çirkin, bu acımasız dünyayla karşılaştığında ışığı gören filmler gibi solar, kaybolur, anlamsızlaşır...”

Son yıllarda örneklerine sıkça rastladığımız -ve belki “serbest anlatı” olarak adlandırabileceğimiz- edebî tarzın yeni bir ürünü. Ece Temelkuran’ın ilk kitabı. 1973 doğumlu bir yazarın ilk kitabından pek beklenemeyecek bir olgunluk, dil zenginliği, bolca “söz” ve klasik kurgu dışına da çıksa dil’in derinliklerinde işlenmiş bir öykü.

Buzul Çağının Virüsü, Vüs’at O. Bener’in olgunluk çağında yazdığı ilk romanı: Bener’in kendine has üslubuyla, birey, “aydın” olmak, kıstırılmışlık, başkaldırı ve “uyumsuz”ca yaşamak... “Bir kez ölümlü bakışını durdurabilseydin zamansızlıkta... Dur, yokla bedenini, bak ne sıcacık! Hep kıskandın kendini, kendinden canım aptalım benim. Sen hep yanılgı ve yenilgilerden oluştuğun için yaşayabilensin...”

Bir “Atilla Atalay kitabı”, yani yalın, derinlikli, mizahî, hüzünlü, efendi ve fırlama bir kitap.

Orhan Pamuk'un yazdığı, Ömer Kavur'un yönettiği Gizli Yüz, Türk sinemasının sıra dışı, unutulmaz filmleri arasındadır. Pamuk'un edebi dünyasıyla Kavur'un sinemasını çarpıcı bir şekilde buluşturan bu film, gösterime girdiği 1991 yılında Antalya Film Festivali'nde En İyi Film ve En İyi Senaryo, Montréal Yeni Sinema Festivali'nde ise En İyi Film Ödülleri'ni kazandı.

68 kuşağının önemli isimlerinden, hem Doğulu hem Batılı, aileden solcu, bugün hala solcu, 68’de çok gezinmiş çok dolaşmış bir eylemcinin, Tarık Ali’nin tam anlamıyla “uluslararası” anıları, değerlendirmeleri: İngiltere, Fransa, ABD, Vietnam, Bolivya, Kamboçya, Almanya, SSCB, Küba, Prag... Che, John Lennon, Mick Jagger, Castro, Pol Pot, Regis Debray... Ve bugüne ait bir final, Yeni Sağ’ın rüzgarına kapılan 68’lilerin “manevî akıbetleri”.

Bu kitapta Türkan Şoray, Filiz Akın, Fatma Girik, İzzet Günay, Ediz Hun yok. Yeşilçam’ın altın yıllarından, siyah-beyaz sahnelerden, film setlerinden de söz edilmiyor. Veya, çok dolaylı olarak söz ediliyor. Meselâ, bir çekim arasında sete kavuncu gelmesi sayesinde kavun seçmeyi öğrendiğini anlatıyor Nubar Terziyan. Ve eşi Katrin’le nasıl tanıştığını, eski İstanbul’u, deniz sefalarını, çapkınlıklarını, yarı amatör bir Ermeni tiyatrosunun maceralarını, Hamlet oyunu için mezarlıktan kurukafa çalma hikâyesini, askerlik anılarını, İstanbul’u bir barbarlık filminin setine dönüştüren 6-7 Eylül olayları sırasında yaşadıklarını...

Cumhuriyet döneminin ilk "güdümlü muhalefet" deneylerinden biri olan Serbest Cumhuriyet Fırkası üzerine yazılmış eserlerin azlığı, yeni yetişen kuşakların, yakın tarihin bu "yapay" demokrasi girişiminin ilginç serüveni hakkında yeterli bilgi edinmesini engellemektedir.

On yaşını geçmiş çocukların “olağan hal” olarak savaşı bildikleri yer Orası. Ender Özkahraman’ın Orası Öyküleri’nde, bu acılı dönemin yansımaları kadar, “bölge”nin daha önceki görece sakin yılları da var. Orası’nın mutlu çocukluklara sahne olabildiği yıllardan anılar, izler...

Geç yaşta ilk kez baba olan bir Osmanlı aydını, İttihat Terakki’nin maliye nazırlarından Cavid Bey ve babalık heyecanıyla, oğlunun adını vererek (Şiar’ın Defteri) notlar düştüğü iki defter...

Zafer Aracagök, Eve Dönmek İstemiyorum’da, yazar ile efendisi arasında Odysseia’dan günümüze neredeyse hiç kesintisiz süregelmiş bir sözleşmeyi ortaya çıkarıyor ve Dil’in efendinin dili olduğunu savunuyor. Sanat-yaşam, edebiyat-kuram, merkez-marjin gibi ikili karşıtlıkların ayrım çizgileriyle boğuşan, “bir nev’i avant-garde” roman... “

Kısa bir roman ya da uzun bir hikaye; Yüzyetmişaltı Yıl ve Sessizlik Hikayeleri’ni okumuş olanlar için “Mehmet Fehmi İmre tarzında” bir anlatı... Cennet ve Cehennem, -hem mecburiyet hem cesaret- çıplak ayakla çakıl taşlarına basarak sürdürülen bir yürüyüş.

Atilla Atalay’ın İletişim’den çıkan ilk kitabı. “Civciv kutusu ne ki, çok daha acıklı öyküler anlattı zaman... Galeyanlar oldu, linçler sonra... Herkes deli gibiydi... Evet evet, herkes delirmişti sonunda...” Hiçbir yerde yayımlanmamış öyküler, bambaşka “bir” öykü ve H.B.R. Maymun’da yayımlanmış “Sıdıka”lar...

Sessiz Ev’de Orhan Pamuk, dağılmakta olan bir ailenin hikâyesi üzerinden Cumhuriyet ve modernleşme tarihimizin barındırdığı gizli çatışmaları ve şiddeti araştırıyor. Orhan Pamuk yayımlanışından otuz yıl sonra, bu yeni baskıda romana bölüm başlıkları koydu ve anlatıdaki bazı tekrarları ayıklayarak kitabı yeni okurlar için daha okunaklı hale getirdi.

Geçmiş üzerine, dünya hali üzerine, düşler ve "puslu kıtalar" üzerine bir roman...