Alternatif tarih yazmak: Necip Fazıl Kısakürek’in hafıza siyaseti
Fahrettin Altun
Özet: Bu makale, Türk muhafazakârlığının kayda değer isimlerinden biri olarak kabul gören Necip Fazıl Kısakürek’in “yakın tarih” okumasını çözümlemeye, bu çözümleme aracılığıyla Kemalist modernleşme pratiği içerisinde üretilen resmî tarih söyleminin alternatif bir hafıza siyaseti önerisiyle nasıl geçersiz kılınmaya çalışıldığını göstermeye, söz konusu geçersiz kılma gayretine rağmen, Kısakürek’in önerdiği hafıza siyasetinin Kemalist hafıza siyasetine nasıl yaklaşabildiğini de vurgulamaya çalışmaktadır. Makalede, Türkiye muhafazakârlığının “modernleşme tarihi”ne bakışını ve “tarih telakkisi”ni daha yakından kavramaya imkân tanıyabileceği ve muhafazakârlık tartışmalarının geliştirilmesine katkıda bulunabileceği düşüncesinden hareketle, Kısakürek’in özellikle 1839-1960 yılları arasındaki dönemi tarihselleştirme biçimi üzerinde durulmakta, onun ruh-madde ve hain-kahraman düaliteleri ekseninde yaptığı aktör merkezli tarih okuması ve hafıza siyaseti irdelenmektedir.
Bir yönüyle bir entelektüel tarih çalışması, bir yönüyle, muhafazakâr olarak bilinen “edebiyat insanı”nın tarih tasavvurunun sosyolojik bir eleştirisi olarak okunabilecek olan bu çalışmaya kaynaklık teşkil eden veriler, Kısakürek’in ürettiği birinci el metinler, özellikle tarihsel araştırma, deneme ve hatıratları incelenerek elde edilmişlerdir. Bu çerçevede dört bölüme ayrılan makalenin birinci bölümünde Kısakürek’in entelektüel biyografisi ele alınmakta, ikinci bölümünde Kemalist tarih yazımının ve hafıza politikasının ana unsurları tespit edilmekte, üçüncü bölümünde Kısakürek’in önermeye çalıştığı hafıza siyaseti incelenmekte ve dördüncü bölümünde Kısakürek’in hafıza siyasetinin eleştirisine girişilmektedir.
Anahtar sözcükler: Necip Fazıl Kısakürek, hafıza siyaseti, alternatif hafıza, muhafazakârlık, İslâmcılık, Kemalizm
***
Writing an alternative history: The memory politics of Necip Fazıl Kısakürek
Fahrettin Altun
This article aims to analyze the understanding of modern Turkish history of Necip Fazıl Kısakürek, who is considered as one of the most influential figures of Turkish conservatism. By means of this analysis, the article intends to indicate how the dominant discourse of history generated within the process of Kemalist modernization is tried to be invalidated via an alternative memory politics proposed by Kısakürek. It also emphasizes the fact that despite the invalidation attempts of Kısakürek, his proposal of an alternative memory politics converges on the dominant Kemalist discourse of memory. The locomotive idea behind the article is that the perspective of Turkish conservatism will enable the reader a fresh understanding of “modernization history” and “the consideration of history,” and this perspective will contribute to the improvements in conservatism debates. From this viewpoint, it especially focuses on Kısakürek’s way of historicizing the period between 1839 and 1960. It also examines his understanding of subject-based history and his alternative historical memory proposal which was offered in light of the dualities “spiritualism versus materialism” and “the villain versus the hero.”
This study can be evaluated not only as an intellectual historical work but also as a sociological criticism of the understanding of history of “a man of letters,” Necip Fazıl Kısakürek, who is known as a conservatist. The sources used in this article are basically the manuscripts written by Kısakürek that are gathered after a careful examination of his historical researches, essays and memoirs. In light of these selections, the article consists of four main parts: The first part elaborates on the intellectual biography of Kısakürek. The basic elements of Kemalist historiography and the dominant discourse of memory are ascertained in the second part of the article. While the third part examines the alternative memory proposed by Kısakürek, the fourth part aims to criticize his memory proposal.
Keywords: Necip Fazıl Kısakürek, memory politics, alternative memory, conservatism, Islamism, Kemalism
