Kürdistan Üzerine Yazılar

Tür­ki­ye, Kür­dis­tan, ­En­do­nez­ya ve İs­lâm ta­ri­hi ve top­lum­la­rıy­la il­gi­li ça­lış­ma­la­rıy­la ta­nı­nan Hol­lan­da­lı araş­tır­ma­cı Mar­tin van Bru­ines­sen’in Kür­dis­tan Üze­ri­ne Ya­zı­lar’ı, ge­niş bir za­man di­li­mi için­de Kürt­le­rin top­lum­sal ta­ri­hi­ni kap­sı­yor. “Kür­dis­tan’da Din” baş­lık­lı ma­ka­le, Ye­zi­dî­ler, Ehl-i Hak, Kürt Ale­vî­le­ri üze­ri­ne bil­gi­ler, Sün­nî çoğun­luk ve ta­sav­vu­fî ta­ri­kat­la­rın ro­lü üze­ri­ne değerlen­dir­me­ler içe­ri­yor. “17. Yüz­yıl Kür­dis­tan’ın­da Nak­şi­ben­dî Ta­ri­ka­tı” ve “Kürt­ler Ara­sın­da Bir Si­ya­sî Pro­tes­to Ara­cı Ola­rak Nak­şi­ben­dî Ta­ri­ka­tı” baş­lık­lı ya­zı­lar­da, Şeyh Mah­mud’un ha­ya­tı ve et­ki­le­ri, Ur­me­vî­lik, Nak­şi­ben­dî­liğin Kürt­ler ara­sın­da­ki et­ki­si ve­ ro­lü ko­nu edi­li­yor. Şeyh Sa­it Ayak­lan­ma­sı’nın Di­nî ve Et­nik Ar­ka Pla­nı” baş­lık­lı ma­ka­le­sin­de ya­zar, Kürt­le­rin Os­man­lı­cı­lık­tan ay­rı­lık­çı­lığa ge­çiş sü­re­ci­ni ele alı­yor; Be­dir­han Bey Ayak­lan­ma­sı’nı, Ha­mi­di­ye Alay­la­rı’nı, İs­tan­bul’da ku­ru­lan Kürt ör­güt­le­ri­ni in­ce­li­yor.

Kürt­le­re ses­le­nen ulus­çu akım­lar­dan sö­z e­de­bil­mek ama­cıy­la van Bru­ines­sen, “Kürt Top­lu­mu ve Mo­dern Dev­let: Ulus­laş­tır­ma­ya Kar­şı Et­nik Ulus­çu­luk” ma­ka­le­sin­de aşi­ret­çi­lik­le mo­dern dev­le­tin bi­r a­ra­da­lığı­nın so­run­la­rı­na, er­ken dö­nem Kürt ayak­lan­ma­la­rı­na, Irak, İran ve Tür­ki­ye’de­ki Kürt ha­re­ket­le­ri­ne, PKK’nın yük­se­li­şi­ne eği­li­yor. Baş­lığı “Kürt Aşi­ret­le­ri ve İran Dev­le­ti” olan bir son­ra­ki ma­ka­le;  ana ko­nu­su ise Sim­ko Ayak­lan­ma­sı. Bu­ra­da Pa­nis­lâ­mizm ile Kürt mil­li­yet­çi­liği­nin iliş­ki­si de ele alı­nı­yor. Eli­niz­de­ki ki­tap, Kürt­ler üze­ri­ne top­lum­sal-ta­ri­hî ana­liz ve in­ce­le­me­le­rin ya­nı sı­ra, Kürt­le­rin ya­kın geç­mi­şi­ne iliş­kin so­mut bil­gi­ler de içe­ri­yor. Bu bil­gi­le­rin böy­le­si­ne der­li top­lu şe­kil­de ilk kez bu ki­tap­ta yer al­dığı­nı söy­le­ye­bi­li­riz. Bun­lar arasında, Kürt­le­rin Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti’yle iliş­ki­si, İran, Irak ve Tür­ki­ye Kürt­le­ri ara­sın­da fa­al ör­güt­le­rin ge­li­şim­le­ri, “Ge­ril­la Sa­va­şıy­la Si­ya­sî Ci­na­yet Ara­sın­da PKK”... bu­lu­nu­yor.